Bệnh đau dây thần kinh tọa là bệnh lý hay gặp ở độ tuổi 30-60. Tỉ lệ mắc bệnh ở nam cao gấp 3 lần so với nữ giới. Để điều trị hiệu quả đau dây thần kinh tọa các bác sĩ chuyên khoa tại phòng khám y học cổ truyền Hoàng Long sẽ chỉ rõ 4 điểm cần lưu ý trong khi chữa bệnh.

1. Bệnh đau dây thần kinh tọa là gì?

Đau dây thần kinh tọa là một hội chứng thần kinh, có đặc điểm chủ yếu là đau dọc theo lộ trình của dây thần kinh tọa và các nhánh của nó. Đau dây thần kinh tọa có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là do những tổn thương ở cột sống thắt lưng.

2. Nguyên nhân theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, hội chứng đau dây thần kinh tọa đã được mô tả trong các bệnh danh “Tọa điến phong”, “Tọa cốt phong”. Phong” trong hội chứng bệnh lý này nhằm mô tả tính chất thay đổi và di chuyển của đau.

Triệu chứng quan trọng nhất của bệnh là đau. Vì thế, hội chứng đau dây thần kinh tọa có thể được tìm hiểu thêm trong phạm trù của chứng “Tý” hoặc “Thống” (tùy theo nguyên nhân gây bệnh).

2.1 Ngoại nhân

Thường là phong hàn, phong nhiệt, hoặc thấp nhiệt thừa lúc tấu lý sơ hở xâm nhập vào các kinh Bàng quang và Đởm.

2.2 Bất nội ngoại nhân

Những chấn thương (vi chấn thương) ở cột sống (đĩa đệm) làm huyết ứ lại ở 2 kinh trên.

Những nguyên nhân này làm cho khí huyết của 2 kinh Bàng quang và Đởm bị cản trở hoặc bị tắc lại, gây nên đau (không thông thì đau). Tùy theo bản chất của nguyên nhân gây bệnh mà biểu hiện của đau sẽ khác nhau. Nếu bệnh kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của Can và Thận.

3. Các thể bệnh lý đau dây thần kinh tọa

Y học cổ truyền phân làm 2 thể lâm sàng chủ yếu:

3.1 Đau dây thần kinh tọa thể cấp

(Thể phong hàn phạm kinh lạc hoặc Khí huyết ứ trệ):

Biểu hiện bằng những cơn đau:

• Đau lưng lan xuống chân dọc theo dây thần kinh tọa.
• Đau dữ dội, đau tăng khi ho, khi hắt hơi, khi cúi gập cổ đột ngột.
• Đau tăng về đêm, giảm khi nằm yên trên giường cứng.
• Giảm đau với chườm nóng.
• Rêu lưỡi trắng, mạch phù (nếu do phong hàn).
• Lưỡi có thể có điểm ứ huyết (nếu do khí huyết ứ trệ).
• Bệnh nhân có cảm giác kiến bò, tê cóng hoặc như kim châm ở bờ ngoài bàn chân chéo qua mu bàn chân đến ngón cái (rễ L5) hoặc ở gót chân hoặc ngón út (rễ S1).

Khám lâm sàng:

• Triệu chứng ở cột sống: cơ lưng phản ứng co cứng, cột sống mất đường cong sinh lý.
• Triệu chứng đau rễ: dấu hiệu Lasègue (+), Bonnet (+), Néri (+).

Để xác định chính xác rễ nào bị xâm phạm, cần khám phản xạ, cảm giác, vận động, dinh dưỡng theo bảng sau:

3.2 Bệnh đau dây thần kinh tọa thể mạn

(Thể phong hàn thấp / Can thận âm hư):

Đây là loại thường gặp trong đau dây thần kinh tọa do các bất thường cột sống thắt lưng cũng như thoái hóa các khớp nhỏ cột sống, các dị tật bẩm sinh.

Đặc điểm lâm sàng:

• Bệnh kéo dài. Đau âm ỉ với những đợt đau tăng. Chườm nóng, nằm nghỉ dễ chịu. Thường đau 2 bên hoặc nhiều rễ.
• Triệu chứng toàn thân: ăn kém, ngủ ít, mệt mỏi. Mạch nhu hoãn, trầm nhược.

4. Điều trị với y học cổ truyền

4. 1 Thể cấp

Giai đoạn cấp và các đợt cấp của thể mạn tính (Thể phong hàn phạm kinh lạc hoặc Khí huyết ứ trệ):

Nằm yên trên giường cứng, kê 1 gối nhỏ dưới khoeo chân cho đầu gối hơi gập lại. Tránh hoặc hạn chế mọi di chuyển.

• Điều trị bệnh đau dây thần kinh tọa áp dụng phương pháp châm cứu vào các huyệt giúp lưu thông khí đạo.
• Những bài tập vận động trị liệu đau dây thần kinh tọa. Các bài tập này chỉ bắt đầu khi đã giảm đau thật sự
• Bài thuốc sử dụng: Bài thuốc Trị thấp khớp (GS. Bùi Chí Hiếu) gồm Lá lốt 12g, Cà gai leo 12g, Quế chi 10g, Thiên niên kiện 12g, Cỏ xước 10g, Thổ phục linh 12g, Sài đất 12g, Hà thủ ô 16g, Sinh địa 16g.

4.2 Thể mạn

(Thể phong hàn thấp / Can thận âm hư):

Tuy mức độ đau ít hơn nhưng thường đáp ứng điều trị chậm. Giai đoạn này cần chú trọng thêm xoa bóp và tập luyện. Cần chú trọng tập mạnh các cơ vùng thắt lưng, nhóm cơ mông và cơ tứ đầu đùi. Tuy nhiên, phải tập từ từ và theo sức của bệnh nhân. Ở giai đoạn đầu, chỉ cho tập gồng cơ, dần dần tiến tới vận động chủ động, rồi chủ động có đề kháng.

Ngoài ra, kéo nắn và kéo cột sống cũng có thể đem lại kết quả tốt.

Những bài tập vận động trị liệu đau dây thần kinh tọa:

Người bệnh nằm ngửa

• Gồng cơ tứ đầu đùi.
• Tập cổ chân.
• Động tác ưỡn lưng.
• Động tác tam giác và tam giác biến thể.

Người bệnh nằm ngữa, háng và gối gập:

• Tập gồng cơ bụng.

Người bệnh nằm sấp:

• Gồng cơ mông.
• Ngẩng đầu lên, xoay đầu.
• Nhấc từng chân lên, hạ xuống.
• Gập, duỗi gối từng bên và 2 bên cùng lúc.
• Tập để sau gáy, nhấc đầu và vai lên.

Người bệnh quỳ (chống 2 tay và 2 gối):

• Đưa từng chân lên, hạ xuống.
• Động tác chào mặt trời.
• Người bệnh ngồi duỗi thẳng 2 chân. Hai tay và thân mình vươn tới bàn chân, đầu ngón tay cố chạm vào đầu ngón chân.

Chú ý khi tập:

Bắt đầu từ động tác dễ, nhẹ (gồng cơ) tiến dần đến các động tác nặng, khó hơn.

Chỉ định phẫu thuật với những trường hợp nặng:

Điều trị phẫu thuật được đặt ra trong 4 trường hợp

• Thể liệt và teo cơ: Là chỉ định phẫu thuật sớm, tránh tàn phế cho bệnh nhân.
• Thể ngoan cố đặc biệt là loại đau dữ dội: Sau điều trị tích cực nhiều tháng (thường là 3 tháng) mà tiến triển vẫn không ổn định.
• Thể tái phát nhiều lần và ngày càng gần làm ảnh hưởng sinh hoạt của bệnh nhân.
• Thể phức tạp như kèm hội chứng chùm đuôi ngựa.

5. Phòng bệnh

Đau dây thần kinh tọa tuy có nhiều nguyên nhân nhưng phần lớn là xung đột giữa đĩa đệm và rễ thần kinh. Đây là điểm quan trọng cần chú ý để phòng ngừa. Trong lao động chân tay, cần chú trọng trong các động tác phải cúi để bốc vác một trọng lượng lớn. Luôn cố gắng giữ cột sống thẳng khi bê vác. Tập thể dục để rèn luyện cơ lưng và tăng sự mềm mại của cột sống.

Điều trị kịp  thời các bệnh thoái hóa cột sống có giá trị tích cực phòng bệnh trong đau dây thần kinh tọa.

Xem thêm:

Chữa đau thắt lưng hiệu quả bằng y học cổ truyền